برای فراهم نمودن شرایط مناسب جراحی و همچنین برای اینکه هیچگونه دردی در حین عمل احساس نشود بیمار را بیهوش میکنند. انتخاب نوع بیهوشی بستگی به عمل و وضعیت بیمار دارد، متخصص بیهوشی نوع و کیفیت بیهوشی را مشخص مینماید. دو نوع بیهوشی عمومی و منطقهای وجود دارد. در بیهوشی عمومی بیمار هشیاری خود را کامل از دست میدهد و چیزی به خاطر ندارد ولی در بیحسی منطقهای با تزریق داروهای بیحسی در ناحیه نخاع بخشی از بدن بیحس میشود و سایر حواس بیمار مانند شنوایی و بینایی میتواند فعال باشد.
بیهوشی عمومی
بیهوشی عمومی را میتوان به روش تزریقی، استنشاقی و یا ترکیب تزریقی و استنشاقی انجام داد. در این نوع بيهوشي داروهاي بیهوشی از طريق آنژيوكت به درون رگ بيمار تزريق میشود و همزمان از طريق ماسكي كه در جلوي دهان و بيني بيمار قرار میگیرد، اكسيژن و گازهاي بيهوشي به كمك يك دستگاه تنفس مصنوعي به بيمار داده میشود. اکسیژنرسانی و حفاظت از راه هوایی بیمار از طریق ماسک یا لوله تراشه در راه هوایی تضمین میشود. با استفاده از لوله تراشه (لولهای پلاستیکی نرم و قابلانعطاف ) احتمال ورود ترشحات دهان و حلق و برگشتی از معده به حداقل ممکن رسیده و محافظت از راه هوایی و ریهها بهخوبی انجام میشود. گاهی اوقات لوله تراشه باعث درد مختصر گلو در زمان بیداری بعد از عمل میشود. زمانی که نیاز به قراردادن لوله تراشه در راه هوایی بیمار وجود ندارد، برای برقراری تنفس و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن از وسایل دیگری مانند ماسک لارنژیال استفاده میشود. در طی عمل، علائم حیاتی بدن و وضعیت تنفسی تحت کنترل دقیق و مداوم تیم بیهوشی قرار دارد. در پایان جراحی بهتدریج تنفس بیمار بازگردانده شده و کمکم هوشیاری بیمار به سطح اولیه باز میگردد. با ثابت شدن وضعیت تنفسی بیمار، در صورت استفاده از لوله تراشه، آن را خارج میکنند و با کمک ساکشن ترشحات راه هوایی که باعث تحریک و یا انسداد راه هوایی می شوند را تخلیه میکنند.
بیهوشی عمومی در مواردی که پروسه جراحی طولانی باشد، احتمال خونریزی وجود داشته باشد، احتمال نیاز به کاهش دادن دمای بدن وجود داشته باشد، فعالیت جراح با تنفس تحت تاثیر قرار بگیرد مانند جراحیهای قفسه سینه یا قسمتهای فوقانی شکم، توصیه میشود.
بيحسي منطقهای
بيحسي منطقهای به دو روش اسپاينال و اپيدورال انجام میشود در طول این بیحسی، بیمار میتواند هوشیار باشد و یا با داروهای خوابآور خفیف بیمار شرایط مطلوبی داشته باشد و جراحي در حالت بیدردی انجام میشود. در بیحسی اسپاينال مادهی بیحسکننده به درون مايع مغزي نخاعي تزريق میشود اما در بیحسی اپيدورال ماده بیحسی به دور پرده دورا يا سختشامه در اطراف نخاع تزريق میشود.
در هنگام استفاده از شل کنندههای عضلانی در عضلات دستگاه گوارش و راه هوایی اختلال حرکتی ایجاد میشود و ممکن است محتویات معده وارد راه هوایی شود و عوارض خطرناکی را ایجاد کند بنابراین 6 تا 8 ساعت ناشتایی قبل از عمل جراحی لازم است. برای نوشیدن مایعات رقیق قبل از عمل با متخصص بیهوشی مشورت شود. ساعت ناشتایی کودکان و نوزادان عموماً کمتر از بزرگسالان است و متخصص بیهوشی راهنمایی لازم را انجام میدهد.
متخصص بیهوشی باید در مورد سابقه بیماریها، درمانهای دارویی قبلی و فعلی، مصرف مکملهای دارویی یا داروهای بدون نسخهای که بیمار مصرف کرده است، آلرژی و سابقه بیهوشیهای قبلی اطلاعات کافی داشته باشد تا بتواند بهترین روش اداره بیهوشی را در حین جراحی و بعدازآن برنامهریزی کند. درصورتیکه اجازه مصرف دارو قبل از جراحی توسط متخصص بیهوشی داده شود تا یک ساعت قبل از عمل، دارو با مقدار خیلی کم آب مصرف شود.
استفاده از خون، کنترل عوارض احتمالی و درمان عوارض تزریق خون و فرآوردههای خونی، تغییرات همودینامیک حین عمل، اصلاح مشکلات و عوارض حاصل از عمل جراحی، کنترل وضعیت قلبی، ریوی، فشارخون، برقراری بیدردی کافی و بیهوشی بدون عارضه، رفع اختلالات انعقادی حین عمل و ... به عهده تیم بیهوشی است.
عوارض جانبی بیهوشی میتواند منحصربهفرد باشد. برای بعضی از بیماران بعد از جراحی ممکن است تهوع، استفراغ، خشکی دهان، گلودرد، لرز، خوابآلودگی و گاهی بیقراری و خشونت اتفاق بیفتد. بعد از بیداری ممکن است عوارض دیگری وابسته به نوع عمل جراحی، مدت عمل و سن و جنس و... اتفاق بیفتد که به کمک داروها، تغییرات وضعیت و بررسیهای بیشتر مرتفع خواهند شد. آبرسانی مناسب بدن قبل از عمل جراحی میتواند به رفع بسیاری از عوارض جانبی بیهوشی مثل افت فشارخون و حالت تهوع کمک کند. بعد از به هوش آمدن و بیداری درد شروع میشود که با تزریق وریدی و زیرجلدی داروهای مسکن و بهکارگیری پمپ بیدردی قابل کنترل است. قبل از عمل در مورد استفاده از پمپ بیدردی با متخصص بیهوشی مشاوره میشود.